خبرگزاری «حوزه» - مدارس علمیه همچون مادرانی هستند که در آغوش آنان مردان بزرگ و شخصیت های سترگ و انسانهای کار آمد تربیت می شوند که این خود نشان از جایگاه حساس و مهم این مراکز دارد که باید از این حیث مورد عنایت بیشتر باشد و از سویی مسئولیتی سنگین و وظیفه ای حساس را متوجه کارگزاران این مراکز علمی می کند که هم در انتخاب نیروهای آموزشی و تربیتی و استادان دقتی شایسته و اهتمامی جدی تر داشته باشند و هم در جذب طلاب و محصلان، مسئولانه و با ژرف نگری اقدام کنند.
خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، با هدف بررسی فعالیت های علمی، آموزشی و تربیتی مدرسه علمیه دارالسلام، با حجت الاسلام والمسلمین حسین اسکندری مؤسس و مدیر این مدرسه علمیه به گفتگو نشسته است که متن آن را در ادامه می خوانید:
* به عنوان سوال نخست، لطفا ضمن معرفی خودتان، درباره نحوه ورودتان به حوزه و انتخاب مسیر طلبگی را برای مخاطبان ما توضیح دهید.
بسم الله الرحمن الرحیم. بنده حسین اسکندری، متولد شمیران نزدیک امام زاده صالح و هم اکنون ۵۳ سال سن دارم. و حدود ۳۵ سال است که در حوزه علمیه مشغول تعلّم، تعلیم و خدمت به طلاب هستم. از بچگی علاقه به این راه داشتم و چون به نوعی آزاد شده حضرت علی بن موسی الرضا(ع) هستم، علاقمند این راه بودم و والدین ما هم با همین نیت موافق بودند. بعد از اخذ دیپلم در حالی که از رشته فنی در دانشگاه هم قبول شده بودم، اما به آنجا نرفتم و حوزه را انتخاب کردم و خدمت استاد بزرگوار حضرت آیت الله مجتهدی(ره) رسیدم.
* دروس حوزه را از کجا شروع کردید و از کدام اساتید حوزوی بهرمند شدید؟
البته گرایش به حوزه از همان دوران کودکی در وجود من بود و از سال ۶۳ با حوزه و مرحوم آیت الله مجتهدی مراوده داشتیم و بطور رسمی طلبگی را از سال ۶۴ شروع کرده و ادامه دادم و از محضر اساتید بزرگواری همچون آیت الله مجتهدی و آیت الله جاودان استفاده های فراوانی بردم. همچنین دیگر اساتید ما همچون مرحوم حجت الاسلام آقای جوادی که مطول را پیش ایشان خواندیم. مرحوم آقای مهاجری که مختصر را نزد ایشان تلمذ کردیم و مغنی را پیش آقای رضوانی (جورابچی) خواندیم. کتب معالم و حاشیه ملاعبدالله را نزد آیت الله جاودان خواندم. و فقه و اصول را خدمت مرحوم آیت الله رفیعی و آیت الله ضیاآبادی بودم و بخشی را هم خدمت حاج آقا حبیبی گذراندم. دوران سطح را هم خدمت آقای شیخ ضیاءالدین نجفی تهرانی و آیت الله اوسطی بودیم. الان هم قریب به ۱۹ سال است که در درس خارج مقام معظم رهبری شرکت می کنم و همچنین به درس خارج آقای آملی لاریجانی هم می رفتیم و در جلسه درس خارج مرحوم آیت الله شاهرودی نیز شرکت می کردیم.
* آنچه در فعالیت های علمی شما پررنگ است، اهتمام جدی به علوم قرآنی است. لطفا در این باره هم توضیح بدهید.
بنده از همان دوران نوجوانی و از سال ۱۳۵۵ که مشغول حفظ قرآن شدم، علاقه بیشتری به مباحث علوم قرآنی پیدا کردم و در ادامه همین فعالیت های قرآنی در سال ۵۸ به عنوان حافظان قرآنی به محضر امام خمینی رسیدیم و ایشان ما را مورد تفقد قرار دادند و سوالات قرآنی از ما پرسیدند و در همان جلسه فرمودند امیدوارم روزی برسد که همه نوجوانان ما مثل اینها شوند.
* قاعدتاً بخشی از دوران طلبگی شما با دوران جنگ تحمیلی همزمان بوده است، چنانچه خاطره ای از این دوران دارید، بیان کنید.
در دوران هشت سال دفاع مقدس هم که با دوران طلبگی ما همزمان شده بود، به اتفاق دیگر طلاب در جبهه ها حضور پیدا می کردیم. بنده ابتدا عنوان راننده آمبولانس در بهداری سپاه یکم کربلا بودم اما بعدا که متوجه شدند بنده طلبه هستم، آمبولانس را از ما گرفتند، از این رو بیشتر فعالیت های ما در جبهه تبلیغی بود و حدود ۱۳ بار در قالب گروه های تبلیغی و قرآنی به جبهه ها اعزام شده و خدمت رزمندگان اسلام بودیم.
اما یکی از شیرین ترین خاطرات ما در دوران دفاع مقدس در سال ۶۳ و در قرارگاه کربلا، آشنایی با شهید صیادشیرازی بود که هم برای بنده و هم برای آقازاده های ایشان منشاء خیر و برکت در مسیر فعالیت های قرآنی بود.
* فعالیت های حضرتعالی در روند تاسیس حوزه علمیه و تربیت طلبه از چه مقطعی و با چه شرایطی شروع شد؟
همزمان با تحصیل دروس حوزوی و با توجه به علاقه ای که به مباحث علوم قرآنی داشتم، از سال ۶۹ کانون های قرآنی را در شرق تهران تاسیس کردم و بعد از دوران جنگ که مدتی از دوران طلبگی می گذشت و سال ششم طلبگی بودیم، حاج آقا نجفی در حوزه نبی اکرم(ص) شرق تهران در حال بنای ساختمان بودند و پیشنهاد دادم این ساختمان برای حوزه علمیه باشد. البته برای شروع کار خدمت حاج آقای مجتهدی رسیدیم و از ایشان کسب اجازه نمودیم، از آنجا که حاج آقا علاقه ویژه ای به ما داشتند، ابتداء رضایت به این کار نداشتند اما بعدها راضی شدند و با ارزیابی طلبه های ما این رضایت در ایشان بیشتر شد.
بنابراین از سال ۶۹ که همزمان حوزه نبی اکرم(ص) تاسیس و تکمیل می شد در کنار ادامه تحصیلات حوزوی اقدام به پذیرش طلبه کردیم و با ۴ نفر کار را شروع کردیم و به مرور و در سال های بعد این تعداد افزایش یافت.
شرایط پذیرش ما هم داشتن مدرک دیپلم و معدل بالای ۱۶ بود و در مدت خیلی کوتاهی این حوزه به موفقیت های بسیاری رسید و در رتبه بندی ها، هفتمین حوزه برتر کشور شد. طرح آموزشی که در این حوزه داشتیم از ۷ صبح تا ۵ بعد از ظهر بود و طلبه ها ۶ سال حوزوی را در ۵ سال می خواندند و فضلای خوبی از این حوزه فارغ التحصیل شدند. مثلا در دوره اول حوزه که آقایان بیات، تراشیون، سروش و دیگر فضلاء حضور داشتند هم اکنون از طلبه ها و روحانیان فرهیخته و بسیار مفید برای جامعه هستند و در حال ارائه خدمات به مردم می باشند. حجت الاسلام سروش بعد از این که وارد دانشگاه شدند موفق به اخذ مدرک دکتری در رشته فلسفه شدند و هم اکنون نیز رئیس گروه فلسفه پردیس دانشگاه تهران هستند. حجت الاسلام تراشیون نیز از چهرهای شناخته شده مشاوره، تعلیم و تربیت در کشور هستند و حجت الاسلام بیات نیز از اساتید بسیار خوب ادبیات عرب در تهران می باشند.
در مدت ۱۵ سال حضور در مدرسه علمیه نبی اکرم(ص)، ضمن تحصیل و کارهای تحقیقی، مشغول خدمت به طلاب بودیم، اما بنا به دلایلی یک فترتی از سال ۸۴ افتاد و تا سال ۹۱ ادامه داشت اما ما در مباحث خودمان اعم از حضور در درس های خارج و کارهای تحقیقی را داشتیم و متوقف نبودیم. در سال ۸۵ به دعوت استادم حضرت آیت الله اوسطی به مدرسه عالی شهید مطهری رفتیم و در آنجا بخشی از کار را خدمت آیت الله امامی کاشانی بودیم و مدیرکل مدارس علوم و معارف اسلامی شهید مطهری سراسر کشور را عهده دار شدیم و کارهای قرآنی، حوزوی، تبلیغی و دینی خوبی طی مدت ۳ سالی که آنجا بودیم به لطف خدا انجام شد.
* حضور در عرصه تحقیق و پژوهش و تالیف کتاب هایی در موضوعات مختلف از دیگر فعالیت های علمی شما بوده است، در این زمینه چه دستاوردهایی داشته اید؟
بنده همزمان از سال ۷۸ به لطف خداوند متعال وارد فضای تالیف و تصنیف کتاب و تحقیق و پژوهش شدیم و تا الان نیز ادامه دارد. اولین کتاب بنده با عنوان «با مسافران خدا» با تایید استاد عزیزم آیت الله جاودان در سال ۷۸ منتشر شد. کتاب دوم نیز با عنوان «من علی هستم؛ شرح مناظره امیرالمؤمنین(ع) با ابوبکر» در ۳۳ فصل منتشر شد. کتاب سوم نیز در ۹ جلد و با عناوین «آیه های زندگی»، «دعا در قرآن»، «شکوه آفرینش؛ آیات خدا در عالم»، «نگین هستی»، «برای بیداری»، «قرآن بهار دلها»، «قرآن کتاب انقلاب»، و «آئین بندگی» با هدف کاربردی کردن آیات قرآن در زندگی مردم تألیف و منتشر گردید که مورد تقدیر مقام معظم رهبری هم قرار گرفت.
* لطفا درباره طرح تاسیس مدرسه علمیه دارالسلام برای ما توضیح دهید. چرا اسم مدرسه را «دارالسلام» انتخاب کردید؟
با توجه به تجاربی که بنده در مدت مدیریت بر مدارس علوم و معارف اسلامی داشتم و نیز فعالیت هایی که سالها در کانون های قرآنی داشتیم، انگیزه و اندیشه تاسیس حوزه ای را ویژه دانش آموزان مقطع سیکل پیدا کردم. البته برای شروع حتی یک خودکار هم نداشتیم اما جلسات هم اندیشی به مدت سه سال با حضور دوستان و همراهان در منزل ما تشکیل می شد تا بالاخره از سال ۹۱ این حوزه را با یک طرح ده ساله تاسیس و راه اندازی کردیم و بعدها با پیگیری های جدی که داشتیم و با عنایت خداوند متعال توانستیم موافقت اصولی تاسیس حوزه علمیه را بگیریم و در سال های اخیر نیز مجوز رسمی آن را اخذ کنیم. از سال ۹۱ تا ۹۵ در ساختمان قبلی حوزه واقع در فلکه چهارم تهرانپارس کار پذیرش طلبه را شروع کردیم که در سال اول حدود ۱۸ نفر طلبه پذیرش شدند و در سال های بعد با لحاظ شرایط و ضوابط حوزه، تعداد پذیرش طلاب افزایش یافت.
در ادامه به لطف امام زمان(عج)، با دعوت یکی از مؤمنین و بعد از بررسی های لازم در سال ۹۵ به مکان فعلی نقل مکان کردیم. البته این مدرسه علمیه از موقوفات سادات موسوی است و ایشان نیز تاکید داشتند در این مدرسه باید مبلّغ دین تربیت شود. البته با توجه به تعداد طلاب شاغل به تحصیل در این مدرسه به لحاظ جا و فضای درسی در مضیقه هستیم و امسال نیز چنانچه اقدام به پذیرش طلبه نمائیم دیگر پاسخگوی نیازهای ما نیست و باید به فکر فضای آموزشی دیگری بود.
در مورد انتخاب اسم مدرسه هم باید بگویم این عنوان با الهام از آیه شریفه «والله یدعوا الی دارالسلام» بود که نهایتاً منجر به این شد ما به اسم «دارالسلام» برسیم که از القاب بهشت می باشد.
* گزینش طلبه در مدرسه علمیه دارالسلام ظاهرا تحت شرایط خاصی است و این مبتنی بر نگاه ویژه ای در تربیت طلبه است، لطفاً در این باره توضیح دهید.
از آفات مهمی که متاسفانه کثیری از طلاب را در ادامه تحصیل دچار مشکل می کند به عقیده بنده مسئله اشتغال و ازدواج است و از نظر ما هر دوی این عوامل مانع جدی برای تحصیل یک طلبه است. بنابراین با توجه به تجارب قبلی که در حوزه علمیه نبی اکرم(ص) و مدارس علوم و معارف اسلامی شهید مطهری داشتیم تصمیم بر این شد تا پذیرش طلبه از مقطع سیکل و با معدل ۱۹ به بالا صورت بگیرد یعنی با لحاظ این شرط ما توانستیم طلبه را چهار سال جلو بیاندازیم یعنی این طلبه می تواند با فراغ بال درس و بحثش را با جدیت ادامه داده و وقتی هم به شرایطی می رسد که بخواهد ازدواج کند در حال اتمام دروس رسائل و مکاسب است و طبق شرایط مدرسه می تواند از پایه هشتم اقدام به ازدواج نماید. علاوه بر این؛ طلابی که در این سن پذیرش می شوند هم فضای فراگیری و یادگیری شان مهیاتر است و نیز قانون پذیری شان خیلی بیشتر است.
مهمتر از همه این امتیازات؛ مدیریت دوران بلوغ شان در حوزه است یعنی شخصیت شان عمدتاً در حوزه و تحت نظارت اساتید متدین و انقلابی شکل می گیرد. این اولین ویژگی مدرسه علمیه دارالسلام بود.
ویژگی دوم مدرسه علمیه دارالسلام برنامه آموزشی آن است که از ساعت ۷ صبح شروع می شود و تا ساعت ۷ بعد از ظهر ادامه می یابد. ما برای همه این ساعات برنامه داریم و طلبه ها تحت برنامه ای منسجم و منظم قرار دارند. متاسفانه برنامه آموزشی برخی مدارس به این صورت است که طلاب فقط در نوبت صبح سه الی چهار کلاس درس شرکت می کنند و بعد از آن به اختیار خود رها می شوند و حتی برای مباحثه ممکن است اهتمام جدی نداشته باشند و با این شرایط نباید انتظار داشته باشیم که طلبه باسواد، مهذب و محقق تربیت شود زیرا این طلبه که تازه وارد حوزه شده، شناختی از فضای موجود ندارد و این وظیفه مدیر و مسئولین حوزه است که ساعات فراغت طلبه را مدیریت کرده و طبق برنامه؛ مباحث آموزشی، تهذیبی، و علمی او را تامین کنند.
* با توجه به مفاهیم و دروس سنگین حوزوی، طلابی که از مقطع سنی سیکل پذیرش می شوند، مشکلی در فهم و درک دروس ندارند؟
قبل از این که به این سوال پاسخ بدهم، لازم می دانم مطلبی را در همین راستا بیان کنم. یکی از راهکارهای پیشنهادی ما برای جذب افراد علاقمند و مستعد به حوزه علمیه تاسیس مدارس پیش حوزوی است یعنی نوجوانان علاقمند یک یا چند سال قبل از ورود به حوزه، تحصیلات خود را در فضای حوزه علمیه ادامه بدهند و در کنار آن با قرآن، احادیث و احکام آشنا بشوند و در فضای طلبگی قرار بگیرند تا زمینه های لازم برای حضور افراد مستعد و توانمند به حوزه فراهم شود زیرا معتقدیم سرمایه گزاری در این سن بسیار مفید خواهد بود.
حال شاید این سوال پیش بیاید که آیا سنگینی دروس حوزه برای افرادی که از این سن وارد تحصیل در حوزه می شوند دشوار نیست؟ باید بگویم بنده تا بدین لحظه حتی یک طلبه را هم ندیده ام که در فهم دروس حوزه دچار مشکل شود اتفاقاً این دسته از طلاب که از مقطع سیکل وارد حوزه می شوند ارزیابی علمی و تحصیلی شان خیلی بهتر از دیگر طلابی است که از مقطع دیپلم وارد حوزه شده اند. البته در برخی دروس ملاحظه لازم را هم داشتیم مثلا درس نحو در جامع المقدمات که تماماً به زبان عربی بود، شاید در ابتدای امر برای طلابی که از مقطع سیکل وارد حوزه شده بودند خیلی قابل درک نباشد لذا بنده با احساس این نیاز به یکی از اساتیدمان سفارش دادیم تا یک کتاب با عنوان «نحو نوین فارسی» را برای طلاب پایه اول تالیف کنند.
* در سخنان تان اشاره کردید این وظیفه مدیر مدرسه است که برای اوقات فراغت و سیر علمی و معنوی طلبه برنامه ریزی کند، در حالی که ممکن است برخی مدیران مدارس علمیه در تهران چنین نگاهی نداشته باشند. دلیل تاکید شما بر حضور مدیر در مدرسه چیست؟
همه بزرگان و علمای حوزه حتما این مطلب را تایید می فرمایند که تربیت طلبه بسیار زحمت دارد و کسی که خود را متولی این کار می داند باید خودش را فدا کند و به اصطلاح روی مین برود و همه وقت و دغدغه خود را برای تربیت طلاب بگذارد و از زیر بار مسئولیت شانه خالی نکند و استاد ما مرحوم آیت الله مجتهدی همینگونه بود یعنی همه زندگی شان حوزه بود و همه عمر خود را برای تربیت طلبه وقف کرده بودند. بنا بر این تا این تعصب و عرق ایجاد نشود و تا وقتی من نگاهم به حوزه و مدرسه علمیه کارمندی و اداری باشد دیگر نباید انتظار درخشش و شکوفایی داشته باشم! اما تحت برنامه بودن طلبه و حضور حداکثری مدیر در مدرسه باعث می شود تا امکان تربیت طلاب بسیاری همچون شهید مطهری فراهم شود.
* یکی از ویژگی های مدرسه علمیه دارالسلام حضور طلاب این مدرسه در عرصه های مختلف علمی، ادبی، هنری، رزمی و... است. این فعالیت ها چه نقشی در پیشبرد اهداف تربیتی شما خواهد داشت؟
به نظر بنده حوزه های علمیه مؤظفند هر آنچه را که یک مبلّغ در راه تبلیغ دین و نصرت دین لازم دارد را در اختیار طلاب قرار دهند. بنا بر این در مدت ۱۲ ساعت آموزشی که مدرسه علمیه دارالسلام برای طلاب برنامه ریزی کرده است، علاوه بر تحصیل دروس حوزوی و مباحثات علمی، طلاب در عرصه های دیگری فعالیت دارند و همه اینها بر مبنای روایت امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) است که می فرمایند «إِنّ هَذِهِ الْقُلُوبَ تَمَلُّ کَمَا تَمَلُّ الابْدَانُ، فَابْتَغُوا لَهَا طَرَائِفَ الْحِکْمَه». یعنی روح مثل جسم خسته می شود، با حکمت ها، برنامه ها و فنون تازه، آن را تازه نگه دارید. طبق این روایت؛ ما در خلال برنامه های درسی، کلاس خط خوشنویسی داریم و علما و دیگر روانشناسان و در روایتی از امام صادق(ع) هم تصریح شده است که تمرین خط خوشنویسی سبب می شود تمام نیروهای فکری شما بیاید نوک قلم لذا طلاب با این تمرین تمرکز پیدا می کنند و این موجب آرامش ذهن می شود و به فرد شخصیت می دهد. خط خوشنویسی برای فقر مال است و برای غنی زیبایی و جمال است و برای فقیه کمال است.
یکی دیگر از برنامه های ما برگزاری کلاس زبان های خارجی است که دو زبان انگلیسی و عربی توسط مدرسه و زبان سوم هم توسط خود طلبه انتخاب می شود. امیرالمؤمنین(ع) می فرماید؛ هر یک زبان، یک انسان است. مبلغی که به این زبان ها مسلط باشد می تواند معارف الهی را به چند زبان برای مردم جهان تبیین کند و این ها مقدمات شکل گیری تمدن اسلامی است.
حفظ، قرائت، ترتیل و تفسیر قرآن کریم نیز جزو برنامه های مهم مدرسه است و همه طلاب مؤظفند در یکی از رشته های قرآنی فعال باشند و حداقلش این است که در رشته ترتیل همه طلاب فعال باشند همانطور که خداوند متعال هم فرموده است: «رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً».
فعالیت های ورزشی هم جزو مواردی است که برای همه جوانان لازم است و مقام معظم رهبری هم در توصیه ای به جوانان «تحصیل، تهذیب و ورزش» را بیان فرمودند. همین جا عرض کنم؛ یکی از ویژگی های مدرسه که مورد توجه میهمانان و شخصیت های حوزوی واقع شده نشاط طلاب است و بارها اظهار داشتند نشاط این طلبه ها خیلی ما را جذب کرد و با این که از ۷ صبح در کلاس درس بودند اما در ساعات بعد از ظهر هم بسیار بانشاط و فعال هستند.
از دیگر برنامه های ما برای انگیزه بخشی به طلاب؛ تشکیل انجمن شعر و ادب مدرسه علمیه دارالسلام بود که با حضور طلاب هنرمند مدرسه و میهمانانی از شاعران بزرگ فعال شده است و امسال اولین مجموعه شعر طلاب مدرسه علمیه دارالسلام منتشر خواهد شد. طلاب در این انجمن مؤظفند ادبیات فارسی شان را قوی کنند و از این ابزار در راستای تبلیغ معارف دین بهرمند می شوند. لازم به ذکر است؛ هر کلاسی که ما در مدرسه علمیه دارالسلام اضافه کرده ایم به عنوان برنامه های اختصاصی مدرسه محسوب می شوند، این کلاس ها و برنامه ها جزو ملزومات یک مبلّغ دین خدا است که می خواهد دین خدا را نصرت بدهد به ویژه در زمان و شرایط حال حاضر که کارایی این ملزومات به خوبی روشن شده است.
گفتگو: مهدی زارعی
نظر شما